Cần cơ chế thông thoáng và sự quyết đoán rất lớn của địa phương

Cổng TTĐT Chính phủ phối hợp cùng báo Tuổi Trẻ vừa tổ chức Hội thảo "Thúc đẩy Dự án Vành đai 3 - Động lực mới cho vùng kinh tế trọng điểm phía Nam'.

Trình bày tham luận tại Hội thảo, TS. Nguyễn Sỹ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nhấn mạnh đến khía cạnh thể chế trong triển khai dự án Vành đai 3.

Theo ông, tầm quan trọng của Dự án đường Vành đai 3 TPHCM là điều ai cũng hiểu, và ai cũng thấy. Vấn đề là làm thế nào để Dự án được triển khai và hoàn thành đúng tiến độ? Để giải quyết vấn đề này, ngoài việc bảo đảm nguồn lực tài chính và năng lực kỹ thuật, một cơ chế thông thoáng là không thể thiếu.

Đường vành đai 3 TPHCM: Quan trọng nhất là cơ chế để giải phóng mặt bằng

Trước hết và quan trọng nhất là cơ chế để giải phóng mặt bằng. Mặc dù, Nghị quyết số 57/2022/QH15 của Quốc hội đã cho phép "người đứng đầu của cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định việc chỉ định thầu… các gói thầu thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư".

Tuy nhiên, chỉ định thầu cho bất kỳ ai, thì mức giá đền bù phải như thế nào, hỗ trợ tái định cư cần ra sao vẫn là những vấn đề còn phải mất vô cùng nhiều công sức mới có thể giải quyết được.

Kinh nghiệm của việc thực hiện Dự án vành đai 2 TPHCM cho thấy, đây là những vấn đề có khi phải mất đến hàng chục năm trời chưa chắc đã giải quyết xong.

Dự án vành đai 3 lên kế hoạch đến tháng 6 năm 2023 giải phóng 70% mặt bằng quả thực là một kỷ lục về tiến độ thời gian.

Cần căn cứ vào vị trí đất đai để xác định giá đất

Thực tế cho thấy, chúng ta đang chủ yếu căn cứ vào loại đất để đề ra mức giá bồi thường. Đất nông nghiệp, đất rừng sẽ được đền bù thấp hơn rất nhiều so với đất thổ cư.

Thông thường với mức đề bù như vậy, nhiều khi người dân sẽ rất thiệt thòi. Và đây cũng là lý do dẫn đến kiếu kiện kéo dài.

Trong lúc đó, từ xa xưa cha ông ta đã khẳng định đất đai thì "Thứ nhất cận thị, thứ nhị cận giang"- Giá trị của đất đai do vị trí của đất đai xác định. Xác định giá đất chỉ căn cứ vào loại đất mà không căn cứ vào vị trí của đất đai là không hoàn toàn hợp lý.

Lấy ví dụ, đất xung quanh Hồ Tây của Hà Nội cho dù là đất nông nghiệp, thì đền bù với giá đất nông nghiệp chắc chắn không một người dân nào chấp nhận, TS. Nguyễn Sỹ Dũng đề xuất: "Nên chăng lần này bên cạnh loại đất, thì vị trí đất cũng cần được xem xét để xác định giá đền bù cho dân".

Ông cho rằng, nếu cơ chế này được giải quyết, sự đồng tình của người dân với chủ trương thu hồi đất chắc chắn sẽ cao hơn.

Ngoài ra, người dân sẽ chấp nhận việc đề bù, giải tỏa dễ dàng hơn, nếu họ được tái định cư tại chỗ. Tuy nhiên, việc này sẽ rất khó khăn nếu các địa phương không thể điều chỉnh quy hoạch hoặc không thể chuyển đổi mục đính sử dụng đất.

Nên chăng, nếu không vì những lý do bất khả kháng, thì cần cho phép các địa phương được điều chỉnh quy hoạch và chuyển đổi mục đích sử dụng đất cho việc tái định cư tại chỗ để giải phóng mặt bằng cho Dự án vành đai 3.

TPHCM làm "nhạc trưởng" dây dựng đường Vành đai 3

Thứ hai, theo TS. Nguyễn Sỹ Dũng: Dự án vành đai 3 chia thành 8 dự án thành phần. Mỗi dự án thành phần lại đều phải trải qua trình tự, thủ tục thẩm định, quyết định đầu tư như đối với dự án đầu tư công nhóm A.

"Cách làm này quả thật không biết có hợp lý hay không?" TS. Nguyễn Sỹ Dũng đặt vấn đề và nêu quan điểm: "Khi Quốc hội đã thông qua chủ trương đầu tư Dự án đường vành đai, thì nên chăng cần tiến hành các thủ tục tiếp theo cho cả Dự án này.

Trong đó chủ đầu tư là TPHCM. Sau đó TPHCM sẽ ký hợp đồng với các địa phương khác để triển khai các phần việc cấu thành của Dự án".

Theo TS. Nguyễn Sỹ Dũng: Làm theo cách này sẽ không chỉ tiết kiệm được thời gian, mà còn bảo đảm được sự nhất quán của các chuẩn mực và quy trình kỹ thuật. Ngoài ra, phần đường vành đai đi quan địa phương nào vẫn do địa phương đó đảm nhận.

Áp dụng công nghệ 1 luật sửa nhiều luật để triển khai dự án

Thứ ba, TS. Nguyễn Sỹ Dũng đề xuất: Nên áp dụng công nghệ một luật sửa nhiều luật của thế giới cho việc triển khai Dự án đường vành đai.

Công nghệ một luật sửa nhiều luật được hiểu là: khi một chính sách lập pháp mới được thông qua, thì tất cả những chính sách lập pháp trái với chính sách này trong các đạo luật khác đều bị sửa đổi tương ứng.

Khi Dự án đường vành đai với bản thiết kế kỹ thuật của nó được thông qua, thì tất cả các loại đất đai đều đương nhiên được chuyển đổi tương ứng.

Tiến hành các thủ tục riêng rẽ để chuyển đổi đất rừng, đất lúa phục vụ việc xây dựng Dự án sẽ rất tốn kém thời gian, công sức, mà gần như không bổ sung được giá trị.

Cuối cùng, Vành đai 3 TPHCM sẽ mở ra những cơ hội rất lớn cho việc phát triển đô thị và kinh tế. "Cho dù tận dụng những cơ hội này để hoạch định chiến lược phát triển không phải là một phần của Dự án, nhưng là điều mà các địa phương cần quan tâm ngay từ đầu", TS. Nguyễn Sỹ Dũng khuyến nghị.

Xây dựng đường vành đai 3 TPHCM: Cần sự quyết đoán rất lớn của địa phương

Trao đổi thêm tại hội thảo, TS. Nguyễn Sỹ Dũng cho rằng: Hiện chúng ta đang thiếu thể chế vùng. Việc triển khai Dự án vành đai 3 có lẽ là kinh nghiệm thực tiễn, lần đầu tiên dự án giao thông liên kết vùng lại là địa phương làm mà không phải do Bộ GTVT thực hiện.

Đối với dự án vành đai 3, TS. Nguyễn Sỹ Dũng cho rằng: "Nhạc trưởng" phải là vai trò của TPHCM. Tiếp theo đó, phải có sơ đồ tiến độ, bởi nếu như chỉ có báo cáo thì đến khi vào thực tế rất có thể sẽ không khớp với báo cáo. TPHCM phải là đầu mối thúc đẩy và phải hoàn thành theo đúng tiến độ đã lập ra. "Chúng ta ngồi ở đây nói với nhau thì dễ, nhưng đến lúc triển khai không dễ".

Bên cạnh đó, về thể chế, cần sự quyết đoán rất lớn của địa phương. Khi triển khai cụ thể sẽ có rất nhiều vấn đề cần giải quyết, nếu không quyết đoán chúng ta sẽ không thể làm nhanh và làm đúng tiến độ được.

Bảo vệ những người dám nghĩ, dám làm

Cuối cùng, TS. Nguyễn Sỹ Dũng cho rằng: "Cần áp dụng Kết luận số 8 của Bộ Chính trị về việc bảo vệ những người dám làm. Đây phải là thông điệp của Hội thảo này.

Những người thúc đẩy làm đường Vành đai 3 TPHCM là những người dám nghĩ, dám làm, dám thúc đẩy tuyến đường quan trọng này".

Bên cạnh đó, truyền thông cũng cần có nhận thức chung về tính cần thiết của dự án cũng như cách triển khai dự án mới thúc đẩy được.

Về lợi ích, chúng ta đều thấy Vành đai 3 khi được hoàn thiện sẽ mang lại lợi ích rất lớn. Không chỉ đối với bất động sản, nhà ở mà còn là các khu công nghiệp. Số tiền thuế thu được cho ngân sách sẽ là lợi ích chung mà toàn xã hội được hưởng. Các khu công nghiệp phát triển, kinh tế khu vực phát triển sẽ thể hiện qua việc thu thuế. Vấn đề là chúng ta sử dụng số tiền thuế đó như thế nào để tái đầu tư vào xã hội một cách tốt nhất.