Mở rộng các nguồn điện tái tạo được mua bán trực tiếp

Đây là cuộc họp thứ 2 trong vòng 1 tháng qua về cơ chế này. Dự họp có đại diện các bộ, ngành liên quan, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Hiệp hội Điện lực, Hiệp hội Năng lượng, Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF), Liên minh Năng lượng sạch châu Á, Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam (JCCI), Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ và một số doanh nghiệp FDI lớn tại Việt Nam.

Thế nào là khách hàng sử dụng điện lớn?

Phát biểu mở đầu cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng, cơ chế DPPA có ý nghĩa quan trọng, mang tính cách mạng, nhất là trong việc khuyến khích, thu hút đầu tư và phát triển thị trường bán lẻ điện cạnh tranh. Việc xây dựng cơ chế là không hề dễ dàng, do đó, phải hết sức cầu thị, lắng nghe ý kiến nhiều chiều trong quá trình xây dựng.

Theo Bộ Công Thương, cơ quan chủ trì xây dựng, dự thảo Nghị định gồm 5 chương, 30 điều và 5 phụ lục. Nghị định quy định 2 hình thức mua bán điện trực tiếp là qua đường dây riêng và qua lưới điện quốc gia. Với hình thức mua bán trực tiếp qua đường dây riêng thì không giới hạn công suất.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết mua bán điện trực tiếp qua lưới điện quốc gia, dự thảo Nghị định quy định: "Đơn vị phát điện năng lượng tái tạo từ gió hoặc mặt trời với công suất từ 10 MW trở lên đấu nối vào hệ thống điện quốc gia trực tiếp tham gia thị trường bán buôn điện cạnh tranh" là đối tượng mua bán điện trực tiếp qua Lưới điện quốc gia.

Về lý do giới hạn công suất từ 10 MW trở lên, Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết: "Theo mô hình mua bán điện trực tiếp qua lưới điện quốc gia, đơn vị phát điện năng lượng tái tạo sẽ tham gia thị trường bán buôn điện cạnh tranh. Đây là điều kiện thuận lợi để tham gia vào thị trường. Trong thời gian tới, khi vận hành trơn tru, có thể tiếp tục xem xét, bỏ giới hạn hoặc giới hạn công suất thấp hơn".

Dự thảo Nghị định cũng đưa ra quy định khách hàng sử dụng điện lớn là khách hàng sử dụng 500.000 kWh/tháng trở lên.

Về quy định này, Phó Thủ tướng đặt vấn đề tại sao lại đưa ra con số 500.000 kWh/tháng trở lên mà không phải con số khác.

Làm rõ vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, việc lựa chọn ngưỡng sử dụng điện của khách hàng lớn dựa trên cơ sở hài hòa mục tiêu các bên. Theo số liệu khảo sát phân bổ sản lượng tiêu thụ điện năng của các khách hàng sử dụng điện mua điện từ các tổng công ty điện lực (PCs) cho thấy, khách hàng lớn: từ 1 triệu kWh/tháng trở lên gần 1.500 khách hàng (chiếm gần 26% tổng điện năng); từ 500.000 kWh/tháng trở lên khoảng 3.000 khách hàng (chiếm 30% tổng điện năng); từ 200.000 kWh/tháng trở lên là hơn 7.700 khách hàng (chiếm 36,5% tổng điện năng). Cân đối nhu cầu của khách hàng sử dụng điện sạch và tác động tài chính đối với EVN và PCs, Bộ Công Thương đề xuất khách hàng sử dụng điện lớn là khách hàng sử dụng điện từ 500.000 kWh/tháng trở lên.

Các đại biểu phát biểu ý kiến - Ảnh: VGP/Đức Tuân

Theo ông Trần Việt Hòa, Cục trưởng Cục Điều tiết Điện lực, Bộ Công Thương, điểm đột phá của cơ chế DPPA là hiện nay, các khách hàng chỉ mua điện được qua các PCs với giá bán lẻ điện bình quân. Khi áp dụng cơ chế này, đơn vị phát điện từ năng lượng tái tạo sẽ bán vào thị trường điện và khách hàng sử dụng điện lớn được mua trực tiếp từ thị trường điện với giá thị trường. Giữa khách hàng và đơn vị phát điện sẽ ký hợp đồng để đảm bảo tránh rủi ro, căn cứ tham khảo giá thị trường điện và thỏa thuận 2 bên.

Tại cuộc họp, các ý kiến đã phát biểu, góp ý về các hình thức mua bán điện, nhất là việc mua bán qua lưới điện quốc gia, việc bảo đảm công bằng giữa các bên liên quan, giữa người bán, người mua và Nhà nước; về chi phí khi sử dụng dịch vụ hệ thống truyền tải của EVN (hoặc bên thứ 3), mức phí ngoài lưới (wheeling fee)...

Cần xây dựng và công bố công khai các chi phí

Phát biểu kết luận cuộc họp, đánh giá cao Bộ Công Thương đã lý giải làm rõ về đối tượng khách hàng lớn sử dụng từ 500.000 kWh/tháng trở lên, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu dự thảo Nghị định phải quy định rõ những chủ thể khách hàng lớn; làm rõ chủ thể 'khu công nghiệp' nếu đại diện cho các khách hàng khu công nghiệp ủy quyền mua bán điện trực tiếp; khu công nghệ cao, khu công nghệ thông tin tập trung, khu chế xuất…

Luật Điện lực cũng như Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị nêu rõ việc phát triển thị trường điện cạnh tranh với các nguồn điện khác nhau. Do đó, Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Công Thương nghiên cứu kỹ hơn việc mở rộng phạm vi của dự thảo Nghị định đối với các nguồn điện sinh khối, nguồn điện từ rác với tinh thần khuyến khích các loại hình năng lượng tái tạo, chứ không chỉ điện gió và điện mặt trời.

Đối với 2 hình thức mua bán điện, Phó Thủ tướng cho rằng, cần khuyến khích việc mua bán điện trực tiếp qua đường dây riêng và cần có quy định quản lý hình thức này để bảo đảm thực hiện tốt, có hiệu quả, tránh các hệ lụy, như cháy nổ, ảnh hưởng cảnh quan…

Cần xây dựng và công bố công khai về các chi phí (đảm bảo tính đúng, tính đủ) khi sử dụng dịch vụ hệ thống truyền tải của EVN (hoặc bên thứ 3), sử dụng hạ tầng, phí tổn thất để người mua, người bán cân nhắc, "nếu người bán ở miền Nam còn người mua ở miền Bắc thì mức phí phải khác so với trường hợp người mua, người bán đều ở miền Bắc".

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, phải có giải pháp để đảm bảo sự công bằng giữa các khách hàng, như tính toán giá điện 2 thành phần, ví dụ, giá điện khi không có mặt trời, lại vào giờ cao điểm thì phải khác giá điện vào thời điểm có nắng to, hay mức giá đối với đơn vị sản xuất năng lượng tái tạo có thiết bị, pin lưu trữ điện khác với đơn vị không có tích trữ điện năng.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng, phải tính đến vấn đề đó để bảo đảm công bằng cũng như khuyến khích đầu tư năng lượng tái tạo, hệ thống pin tích trữ, hệ thống điện thông minh.

Phải xác định rõ trách nhiệm của các bên, "trách nhiệm của các bên phải rõ ràng, không ghi chung chung, trách nhiệm của anh mua, của anh bán, của bên cung cấp dịch vụ hạ tầng, EVN, của cơ quan nhà nước", Phó Thủ tướng nói.

Phó Thủ tướng lưu ý, EVN phải có trách nhiệm trong việc bảo đảm việc truyền tải lên hệ thống điện được an toàn và không ảnh hưởng đến tình hình an ninh cung ứng điện, bảo đảo cân đối giữa các nguồn điện (giữa điện tái tạo và các nguồn điện khác). Đây là bài toán khó trong điều độ điện, phải thực hiện hết sức khoa học, trách nhiệm rõ ràng.

Phải tính toán kỹ việc tỉ lệ năng lượng tái tạo trong tổng công suất các nguồn điện sẽ gia tăng để điều chỉnh, cập nhật kịp thời quy hoạch điện; tránh tình trạng cung-cầu lệch nhau, như cung nhiều quá mà cầu ít quá, dẫn tới thiệt hại cho Nhà nước, nhà đầu tư. Quy hoạch phải đi trước một bước, không để ảnh hưởng đến sự phát triển năng lượng tái tạo khi bị bó buộc trong "tấm áo chật", trong xu hướng chuyển dịch từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo.

Phó Thủ tướng cũng cho rằng, cần có chính sách khuyến khích việc đầu tư vào khâu tích điện trong phát triển năng lượng tái tạo.

Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Công Thương tiếp thu các ý kiến, tập trung cao độ để hoàn thiện dự thảo Nghị định và trình Phó Thủ tướng vào tuần sau.