Làng cổ Túy Loan lưu giữ bản sắc văn hóa làng quê Việt

Hiện làng cổ Túy Loan (xã Hòa Phong, huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng) có bề dày lịch sử hơn 500 năm, cách trung tâm thành phố 15km về hướng Tây Nam. Với khoảng cách khá hợp lý, việc di chuyển đến đây để tham quan vô cùng dễ dàng.

Dấu tích lịch sử vẫn còn in đậm trên những mái đình cổ kính. Những gốc đa cổ thụ với tán rộng có niên đại hàng trăm năm vẫn đứng lừng lững soi bóng dưới mặt hồ. Bên trong làng, những ngôi nhà cổ vẫn còn nguyên dấu tích năm xưa. Và dường như không phải chịu nhiều tác động của thời gian.

Theo lời kể của các vị cao niên trong làng, đình Túy Loan được khai phá dưới thời vua Lê Thánh Tôn, niên hiệu Hồng Đức (1470-1497). Tương truyền, năm 1470, theo chiếu của vua Lê Thánh Tông, 5 anh em họ Đặng, Lâm, Nguyễn, Trần, Lê đi mở mang bờ cõi về phương Nam, đến vùng đất này thấy phong cảnh hữu tình, địa thế đẹp nên khai khẩn, lập làng và đặt tên là làng Túy Loan.

Trải qua những thăng trầm, đình làng Túy Loan thường xuyên được tu tạo, nhưng giá trị kiến trúc ban đầu không thay đổi. Đình làng Túy Loan có không gian rộng thoáng, diện tích hơn 100m2 trong khuôn viên rộng hơn 8.000m2, bao gồm tiền đường, chính điện và hậu tẩm được nối liền liên tục từ trước ra sau.

Đình là ngôi nhà thờ Chư Phái Tộc thờ các vị Tiền hiền. Đây là ngôi nhà thờ 5 vị tiền hiền của các tộc Đặng, Lâm, Nguyễn, Trần, Lê. Đặc biệt, đình làng Túy Loan hiện còn 25 sắc phong do các vua triều Nguyễn ban tặng, 1 tấm văn bia niên đại Thành Thái thứ nhất (1889) và nhiều Hoành Phi, liễn đối đã trên dưới 100 năm. Năm 1999, Bộ Văn hóa - Thông tin công nhận đình Túy Loan là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.

Hằng năm, cứ đến mồng 9 và mồng 10 tháng Giêng âm lịch thì đây là lúc người dân xã Hòa Phong tổ chức lễ hội đình làng Túy Loan. Lễ hội diễn ra với các nghi lễ truyền thống cùng những trò chơi dân gian được tái hiện lại trong khuôn khổ chương trình lễ hội.

Dù không ai còn nhớ chính xác là khi nào, chỉ biết làng nghề bánh tráng Túy Loan đã nổi tiếng từ trước những năm 1975. Chiếc bánh tráng không chỉ là phương tiện mưu sinh mà còn có ý nghĩa văn hóa vô cùng đặc biệt. Đây là món ăn không thể thiếu trong các dịp giỗ, cúng gia tiên hay ngày Tết đến mức trở thành một phong tục truyền thống được truyền từ đời này sang đời khác.

Quá trình làm bánh, nguyên liệu chính làm bánh tráng là bột gạo, yêu cầu là loại gạo 13/2 - gạo truyền thống của làng Túy Loan. Loại gạo này có mùi thơm, nấu cơm tuy cứng, nhưng bù lại đúc bánh tráng rất ngon.

Để có bột, phải ngâm gạo trong nước 2 ngày, sau đó mới đem đi xay. Tiếp đó, hòa thêm nước vào làm sao cho nước gạo không quá lỏng và cũng không quá đặc, phụ gia với các thứ như gừng, tỏi, đường, nước mắm hoặc muối. Để cho nước tráng bánh được mịn và trắng đều, phải lọc qua một lượt để loại bỏ những vỏ trấu lấm tấm, giúp tạo ra sản phẩm có màu đều mà không bị lỗ chỗ vết trấu.

Theo cách cổ xưa, bánh không phải phơi nắng như thông thường mà sẽ được hong 3 lần trên củi than. Theo cách này, bánh sẽ được xếp lên những tấm lưới, ở phía dưới ủ tro, than ở trên để hơ bánh. Qua 3 lần hong như vậy, bánh sẽ khô giòn, không bị mốc và bảo quản được lâu.

Được biết, huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng cũng là mảnh đất có hơn 27 di tích, trong đó có 6 di tích được xếp hạng và cấp bằng di tích cấp quốc gia, nơi đây còn giữ gìn được gần như nguyên vẹn các lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa làng quê Việt Nam.